Gospodarka o Obiegu Zamkniętym

Gospodarka o Obiegu Zamkniętym (GOZ) – aby zapewnić prawidłowy obrót produktami i materiałami przy jednoczesnym zachowaniu ich wartości – wszyscy uczestnicy łańcucha logistycznego muszą współpracować ze sobą jak w zegarku. Od zaopatrzenia i projektowania produktu do marketingu, konsumpcji i recyklingu… Jakość pracy zespołowej na każdym etapie cyklu życia produktu jest wprost proporcjonalna do jakości – i ilości – uzyskanych surowców z recyklingu.

Gospodarka o Obiegu Zamkniętym w skrócie

1. Zaopatrzenie

Gospodarka o obiegu zamkniętym zaczyna się od zaopatrzenia. Jeśli działy zakupów dokonują dokonują wyborów zgodnie z kryteriami ekologicznymi, zwiększa się popyt na produkty i materiały pochodzące z recyklingu. Sektor publiczny powinien być wzorem do naśladowania i w pierwszej kolejności wybierać produkty wytworzone z recyklatu.

2. Projektowanie produktu

Projektowanie produktu z myślą o przyszłości koncentruje się również na zdolności do jego recyklingu. Kluczowe są również aspekty funkcjonalne i finansowe. Producenci muszą zwracać uwagę na ekoprojektowanie opakowania, a w tym na jego optymalizacje pod kątem recyklingu. Firma Interzero oferuje pomoc w tym zakresie dzięki usłudze „Made for Recycling”.

3. Sprzedawcy detaliczni

Sprzedawcy detaliczni odgrywają centralną rolę w gospodarce o obiegu zamkniętym. Stanowią punkt styku pomiędzy producentami a konsumentami. Coraz częściej dbają o to, aby produkty ich marki własnej posiadały opakowania nadające się do recyklingu. Ważne staje się również wykorzystanie opakowań tylko tam, gdzie to konieczne. Potrzebują jednak ściśle określonych standardów jakościowych w zakresie stosowania recyklatów.

4. Konsumenci

W Niemczech tylko opakowania, które trafiają pojemników (lub toreb) na szkło, papier oraz opakowania lekkie (wykonane z tworzywa sztucznego, aluminium, blachy stalowej lub materiałów kompozytowych, takie jak kartony do napojów) są zatrzymywane w obiegu. Sytuacja w Polsce wygląda podobnie. Obecnie samorządy prowadzą wiele kampanii mających na celu zwiększenie świadomości na temat właściwego sposobu segregowania odpadów.

6. Recykling

W zaawansowanych technologicznie zakładach recyklingu poddaje się przetworzeniu m.in. odpady metalowe. Przykładowo, złom aluminiowy może być ponownie przetworzony na jednorodny surowiec wtórny bez utraty jakości. Przy takim działaniu odnotowuje się również korzyści dla środowiska. Dzięki zastosowaniu tony aluminium pochodzącego z recyklingu oszczędza się dziesięć ton CO₂ w porównaniu z procesem pierwotnym.

7. Wykorzystanie materiału z recyklingu

Wykorzystanie tworzyw sztucznych wydzielonych z frakcji odpadowych pozwala zamknąć obieg. Wielokrotnie nagradzany proces „Recycled-Resource” firmy Interzero pozwala na produkowanie tworzywa z odzysku zgodnie z dokładnymi specyfikacjami klienta. Takie recyklaty znajdują wiele zastosowań – od opakowań po designerskie krzesła.

Gospodarka o obiegu zamkniętym – wszystko co powinieneś wiedzieć

1. Zaopatrzenie

Zaopatrzenie przyjazne dla środowiska jest ważnym krokiem w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Kiedy wykorzystanie surowców z recyklingu staje się kluczowym kryterium przy zakupie produktów, pomaga to w rozwoju wysokiej jakości materiałów z recyklingu dostępnych na rynku. Również sektor publiczny może tu dawać przykład.

Bardzo dobrym przykładem takiej inicjatywy jest „Green Public Procurement” Unii Europejskiej.^[1] Temat ten stał się obecnie częścią głównego nurtu polityki. Unijny plan działania w zakresie GOZ przewiduje wprowadzenie przepisów ustanawiających minimalne kryteria dla zrównoważonych zamówień publicznych. Kolejnym poruszanym w nim aspektem jest udział materiałów pochodzących z recyklingu w opakowaniach i innych produktach. W Niemczech, w niedawnej nowelizacji ustawy o GOZ pojawiają się próby zapewnienia realnych narzędzi dla zrównoważonych zamówień i jednoczesnego ustalania priorytetów dla surowców wtórnych dla federalnych departamentów ds. zamówień publicznych.

Miasto Berlin, po wyraźnym wpisaniu zrównoważonego rozwoju do polityki administracyjnej senatu, pokazało również ogromny potencjał ekologiczny i gospodarczy, jaki mogą oferować odpowiedzialne zakupy produktów z recyklingu. Dane wskazują na roczną redukcję emisji gazów cieplarnianych o około 50 procent dzięki systematycznemu podejściu do zaopatrzenia przyjaznego środowisku. Odpowiada to 350 000 ton ekwiwalentu CO₂. Ponadto Berlin oszczędza rocznie ponad dwa miliony ton surowców pierwotnych. Obniża on także swoje roczne koszty zaopatrzenia o około cztery procent. Przekłada się to na sumę 40 milionów euro oszczędności.

2. Projektowanie produktu

Projektowanie produktu to kluczowy etap aby gospodarka o obiegu zamkniętym mogła prawidłowo funkcjonować. Wynika to z faktu, że możliwość recyklingu produktu zawsze zaczyna się od projektu. Aby wspierać przedsiębiorstwa, które chcą zoptymalizować swoje opakowania pod kątem zrównoważonego rozwoju, ALBA Group (spółka-córka Interzero) we współpracy z instytutem ochrony środowiska bifa, opracowała usługę „Made for Recycling”. Metoda ta została również zweryfikowana przez Fraunhofer Institute for Process Engineering and Packaging (IVV). Jest to trzystopniowy proces oceny opakowania pod kątem przydatności do recyklingu. Sprawdzane są takie aspekty opakowania jak:

1. Zbiorka – łatwość przyporządkowania opakowania do aktualnego systemu zbiórki.
2. Segregacja – łatwość sortowania.
3. Przetwarzanie – przydatność do recyklingu.

Opakowanie, które uzyskało co najmniej 19 punktów w 20-stopniowej skali jest uznawane za opakowanie o „bardzo dobrej zdolności do recyklingu”. Dzięki temu może zostać opatrzone znakiem jakości „Made for Recycling”. Do tej pory Interseroh przetestowało zdolność do recyklingu ponad 1250 opakowań. Należą do nich między innymi opakowania do lodów Cremissimo firmy Unilever, które wykonane w 100% z poliolefinu (PE). Takie opakowanie zapewnia pełną ochronę produktu bez barier utrudniających recykling. Firma Bio-Zentrale Naturprodukte GmbH zdecydowała się na jednoczesne przetestowanie wszystkich materiałów opakowaniowych z jej portfolio pod kątem optymalizacji w pętli recyklingowej. Dzięki współpracy Interzero z producentem opakowań, firmą KHS Corpoplast, powstała prawdziwa innowacja produktowa. Jest nią pierwsza wykonana w 100% z materiałów pochodzących z recyklingu butelka PET na sok. Dodatkowo sama w pełni nadaje się do recyklingu.

3. Sprzedawcy detaliczni

Z liczbą około 50 milionów klientów każdego dnia, handel detaliczny w Niemczech jest kolejnym istotnym elementem układanki GOZ. (W Polsce odnotowuje się około 35 milionów klientów.) Sektor sprzedaży detalicznej może przyczynić się do zmiany charakteru naszej gospodarki z zasobochłonnej na zamkniętą w obiegu. Aby to zrobić musi zwracać uwagę na oferowane klientom produkty i nadawać priorytet zaopatrzeniowy i sprzedażowy przede wszystkim tym odpowiednim. Wiele sieci handlowych stara się zmniejszyć ilość opakowań wprowadzanych na rynek. Pod uwagę brana jest również możliwość poddania recyklingowi opakowań wprowadzanych na rynek. Obserwuje się również pozytywną tendencję do minimalizowania wagi opakowań, zastąpienia jednorazowych toreb foliowych siatkami wielokrotnego użytku oraz rezygnacji z plastikowych opakowań owoców i warzyw.

Aby stworzyć prawdziwie zamknięty obieg w gospodarce, ważne jest również, aby materiały pochodzące z recyklingu były następnie ponownie wykorzystywane do produkcji nowych produktów i opakowań. Niemieckie Stowarzyszenie Handlu Detalicznego (HDE) opowiada się za zwiększeniem udziału recyklatów w opakowaniach z tworzyw sztucznych w celu zmniejszenia zużycia nowych materiałów wytwarzanych z ropy naftowej i tym samym przyczynienia się bezpośrednio do ochrony klimatu. Podczas gdy coraz większe ilości materiałów pochodzących z recyklingu są wykorzystywane np. w plastikowych paletach i doniczkach na rośliny, w sektorze spożywczym nadal napotykamy poważne przeszkody. Wraz z obowiązującymi normami jakości, HDE domaga się szybkich, prostych procedur zatwierdzania recyklatów do materiałów mających kontakt z żywnością. Podsumowując, wizją jest europejski rynek surowców wtórnych, na którym recyklaty z tworzyw sztucznych są traktowane jak surowce pierwotne.

4. Konsumenci

Każdy drobiazg jest istotny. System recyklingu, który naprawdę chroni naszą planetę, może odnieść sukces tylko wtedy, gdy również konsumenci odegrają swoją rolę. Przede wszystkim to w ich domowych zaciszach ważą się dalsze losy odpadów opakowaniowych. W ich rękach leży ich prawidłowe posortowanie. Na przykład do niebieskiego kosza powinien trafić czysty papier i tektura. Do kosza żółtego natomiast powinny trafić tworzywa sztuczne i metale. Niestety szacuje się, że około 26^[2]-30% tej frakcji zawiera zanieczyszczenia, np. tekturę, szkło i inne odpady resztkowe. Ich obecność istotnie utrudnia proces sortowania. Ostatecznie zdarza się, że odzyskane cenne surowce nie są w ogóle poddawane recyklingowi.

Aby zmotywować niemieckie gospodarstwa domowe do działania, Interzero połączył siły z krajowymi systemami zbiórki odpadów, aby uruchomić ogólnokrajową kampanię informacyjną „Waste Separation Works”. Kampania wykorzystuje spoty telewizyjne i radiowe, platformy online i posty na portalach społecznościowych. W ten sposób pokazuje, jak łatwa jest segregacja odpadów. Jednocześnie komunikuje bardzo ważny przekaz: wszyscy jesteśmy konsumentami, którzy mają do odegrania kluczową rolę w recyklingu. Poprzez właściwe sortowanie odpadów możemy aktywnie przyczynić się do ochrony klimatu i naszych zasobów. Dzięki selektywnej zbiórce odpadów gromadzi się około 6,2 mln ton odpadów opakowaniowych rocznie. Recykling tej ilości odpadów pozwala zaoszczędzić kilka milionów ton surowców pierwotnych i emisji gazów cieplarnianych.

Udana faza pilotażowa kampanii „Waste Separation Works” w hrabstwie Euskirchen w 2019 r. w Niemczech zaowocowała znacznym zmniejszeniem odsetka odpadów resztkowych wyrzucanych omyłkowo do żółtych pojemników. Pokazuje to, że wspólny wysiłek informacyjny może naprawdę dotrzeć z przekazem do społeczeństwa.

5. Sortowanie

Upcykling wymaga zaawansowanego sortowania. ALBA Group inwestuje w rozwój technologiczny aby odpady opakowaniowe mogły zostać przetworzone na wysokiej jakości surowce wtórne spełniające wymagania rynku. Dzięki tym inwestycjom sortowanie odbywa się skuteczniej. Coraz lepiej oddziela się np. lekkie opakowania od worków na śmieci lub pojemników. Pomaga to pomaga w realizacji ambitnych celów w zakresie recyklingu, które są określone w niemieckiej ustawie o opakowaniach.

Weźmy na przykład czarne tworzywa sztuczne:

„Przez długi czas automatyczne sortowanie czarnych doniczek lub opakowań kosmetycznych było postrzegane jako naprawdę trudne wyzwanie. Wiele czarnych tworzyw sztucznych jest zabarwionych sadzą i odbija tylko bardzo mało światła. Konwencjonalne systemy bliskiej podczerwieni, które skanują z dużą prędkością poszczególne punkty, po prostu nie rejestrują ciemnych obiektów na taśmie przenośnika. Ale my rozwiązaliśmy ten problem”.

– mówi inż. Hendrik Beel, dyrektor zarządzający STEINERT UniSort GmbH.

Wspólnie z firmą ALBA producent wprowadził nowy rodzaj technologii kamer:

„Nasza technologia skanowania rejestruje cały odcinek taśmy w danym momencie. Dzięki ultra wysokiej rozdzielczości w określonym paśmie spektralnym komputer jest w stanie przetworzyć znacznie więcej danych o odbitym świetle – a nawet z powodzeniem rozpoznać czarne butelki szamponu”.

– wyjaśnia inż. Hendrik Beel.

Osiągnięta na tym etapie precyzja w dłuższej perspektywie naprawdę się opłaca. Wysoka wydajność rozdzielania tworzyw sztucznych na jednorodne frakcje poprawia nie tylko efektywność procesu recyklingu, ale również zbywalność recyklatów. To dlatego ich jakość jest stale kontrolowana i optymalizowana w Centrum Kompetencji ds. Recyklowanych Tworzyw Sztucznych lnterseroh w Mariborze, w Słowenii. Od oficjalnej akredytacji w marcu 2020 roku, laboratorium jest obecnie jedyną akredytowaną instytucją badawczą UE, która specjalizuje się w opracowywaniu i analizie tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.

6. Recykling

Recykling metali jest bardzo dobrze rozwinięty i stanowi doskonały przykład. Sam niemiecki przemysł stalowy dostarcza rocznie ponad 20 milionów ton złomu, który jest przetwarzany na nowe produkty. Również metale nieżelazne, takie jak aluminium, mogą być w nieskończoność topione w celu późniejszego ponownego wykorzystania. Około 75 procent całkowitej ilości wyprodukowanego aluminium znajduje się w obiegu do dziś.

Dlatego to właśnie aluminium jest prawdziwie flagowym przykładem istotnego wkładu recyklingu w zabezpieczenie dostaw surowców w Niemczech. Niesie to za sobą również ogromne korzyści ekologiczne gospodarki obiegowej. Recykling aluminium zużywa jedynie 5 procent energii, która byłaby potrzebna do wydobycia pierwotnego aluminium z boksytu. Podobnie, każda tona aluminium pochodzącego z recyklingu pozwala zaoszczędzić około 10 ton emisji CO₂ w porównaniu z nowym materiałem. Wszystko to sprawia, że rozsądne gospodarowanie aluminium jest kluczowe w dziedzinie ochrony klimatu.

7. Wykorzystanie materiału z recyklingu

Wykorzystanie materiałów z recyklingu to moment w którym gospodarka o obiegu zamkniętym domyka obieg surowca. Dzięki intensywnym badaniom i procesowi „Recycled-Resource”, firmie Interzero udało się przekształcić pokonsumenckie tworzywa sztuczne w związki o właściwościach identycznych jak materiał pierwotny. Osiągnięcie to otrzymało branżową nagrodę Initiative Mittelstand za wybitne innowacyjne rozwiązania przemysłowe. Większość materiałów wykorzystywanych w tym procesie pochodzi ze zbiorów recyklingowych. W nowoczesnym zakładzie przetwórstwa tworzyw sztucznych w Eisenhatenstadt są one przetwarzane na recyklaty pod markami Recythen i Procyclen.

Zalety recyklatu

Dzięki solidnym właściwościom fizycznym tworzywa sztuczne z recyklingu doskonale nadają się do produkcji bębnów kablowych, rur i folii. Podobnie jak materiał pierwotny na bazie ropy naftowej, Procyclen jest tworzywem wtórnym, które może być produkowane według specyficznych receptur. Dlatego jest on bardzo wszechstronnym materiałem. Płynność, stabilność, odporność na promieniowanie UV i ciepło oraz kolorystyka mogą być precyzyjnie dostosowane do specyfikacji produktu i klienta.

Kolejną zaletą oferowaną przez Procyclen jest oszczędność środowiskowa. Dzięki zastąpieniu jednej tony surowców pierwotnych na bazie ropy naftowej oszczędza się około 890 kg gazów cieplarnianych i 21 000 kWh energii. Najnowsza generacja recyklatu oferuje jeszcze większą redukcję emisji gazów cieplarnianych – o ponad 50 procent w porównaniu z granulatem pierwotnym. Jest to możliwe dzięki pionierskiemu procesowi opracowanemu przez firmę EREMA. Współpracowała ona z Interzero w celu dostosowania procesu do wymagań stawianym tworzywom sztucznym pochodzących z recyklingu. System kaskadowego wytłaczania COREMA® redukuje kroki produkcji Procyclenu. Dzięki temu zamiast dwóch, wystarcza jeden etap procykliczny. Ze względu na ten fakt redukcja zużycia energii i zasobów jest jeszcze większa. Firmy Interzero i EREMA otrzymały nagrodę w kategorii Plastics Recycling Awards Europe 2019 za swoje innowacyjne osiągnięcia.

Niecodzienne zastosowanie recyklatu

W poszukiwaniu wysokiej jakości surowców wtórnych, duński producent mebli HOUE dowiedział się o Procyclenie w 2019 roku. Wzorcownia specjalizująca się w projektowaniu mebli do wnętrz i na zewnątrz, postawiła sobie za zadanie zamykanie pętli materiałowych i minimalizowanie zużycia zasobów. Gospodarka o obiegu zamkniętym jest ważnym celem w strategii zrównoważonego rozwoju tej firmy.

Istotne w takim podejściu jest uznanie odpadów za zasoby, a nie za problem. Właśnie dzięki temu zrodził się pomysł stworzenia designerskiego krzesła z siedziskiem wykonanym z odpadów pokonsumenckich. Koncepcja ta została zrealizowana przy pomocy Procyclenu. Surowiec z recyklingu został dostosowany do wymagań projektantów produktu aby spełniać wszystkie normy branży meblarskiej w zakresie stabilności, bezpieczeństwa i wytrzymałości. Odzyskany surowiec jest upłynniany w trakcie procesu produkcyjnego i na zakończenie wlewany do formy siedziska krzesła.

Jest to upcykling w najlepszym tego słowa znaczeniu. Krzesło FALK łączy w sobie funkcjonalność, nowoczesny design i zrównoważony rozwój. Produkcja 100 krzeseł przy użyciu Procyclenu zamiast surowców pierwotnych pozwala zaoszczędzić około 7300 kWh energii. Krzesło to jest opatrzone europejskim oznakowaniem ekologicznym, a w 2020 r. otrzymało również Niemiecką Nagrodę za Wzornictwo. HOUE pokazał branży meblarskiej drogę do sukcesu. Krzesła są obecnie dostępne w wielu krajach europejskich i w USA.

Źródła

Tłumaczenie na podstawie artykułu, który został opublikowany w dokumencie: Resources saved by recycling, Interzero (dostęp 01.12.2020)

1. ↑ Ecolabel and Green Public Procurement (dostęp 01.12.2020)
2. ↑ M. Malinowski, K. Grzelec, M. Gutwin – Analiza zanieczyszczeń w selektywnie gromadzonych odpadach tworzyw sztucznych (dostęp 02.12.2020)